In Nederland krijgen werknemers gemiddeld niet meer dan 20 à 25 vakantiedagen per jaar. Daar het maximale uithalen, vergt ieder jaar wat rekenwerk. Er zijn ook bedrijven die hun personeel onbeperkt vrije dagen geven. Maar hoe ideaal is dat in de praktijk?
Een weekje vakantie in het voorjaar, een paar weken weg in de zomer en als het meezit nog wat dagen vrij rond kerst en nieuwjaar. Het is flink wat gepuzzel om de vakantiedagen goed over het jaar te verspreiden. Wie het slim speelt kan - gevoelsmatig - meer vakantie krijgen: als een nationale feestdag zoals kerst op maandag en dinsdag valt, hoef je maar drie verlofdagen te gebruiken voor een hele week vrij.
Het zijn problemen waar vooral mensen met beperkte verlofdagen last van hebben. Al mogen we in Nederland niet klagen. Hier hebben we gemiddeld 28 vakantiedagen, inclusief de feestdagen. Dit zijn er 11 minder dan in Italië. Maar in Amerika hebben ze er bijvoorbeeld in totaal 16. En dit is alleen als je fulltime werkt. Iedereen die minder uur per week werkt, heeft dus in totaal ook minder doorbetaalde vakantiedagen.
Minder gestrest
Het kan ook veel makkelijker: sommige organisaties zijn gestopt met tellen en bieden onbeperkte vakantiedagen aan. In Amerika geven bedrijven als Google en Netflix hun werknemers onbeperkt vrije dagen, en zeggen grote voordelen te zien. Onuitputtelijk verlof is goed is voor de geestelijke gezondheid, want mensen raken minder gestrest en zijn gelukkiger. En ook in Nederland zijn er bedrijven die deze luxe arbeidsvoorwaarden aanbieden, zoals recruitmentbureau Target uit Zwolle en het bedrijf Nerds & Company uit Enschede.
Ook deze bedrijven zien voornamelijk voordelen van het onbeperkte verlof. Target stelt dat er een betere balans ontstaat tussen werk en privé. En ook de werknemers zijn enthousiast. ,,Het vertrouwen in de werknemer staat echt centraal’’, zegt Daniëlle Sikkema (36), Field Manager bij Target. Zij vindt het vooral fijn dat ze door het onbeperkte verlof het werk goed kan combineren met het moederschap. ,,Als mijn dochtertje ziek is, kan ik zonder problemen een dagje vrij nemen.’’
De opgenomen uren gaan niet af van de zomervakantie en ze komt nooit dagen tekort aan het eind van het jaar. ,,Het scheelt hierom ook heel veel stress. Je hoeft niet te puzzelen met je vrije uren.’’
‘Vakantieschoppers’ soms nodig
Klinkt ideaal, maar toch zijn er ook valkuilen als het gaat om onbeperkte vakantiedagen, weet organisatiepsycholoog Lennard Toma. Hij werkt zelf voor een bedrijf dat onbeperkt verlof aanbiedt en helpt andere organisaties hun werkgewoontes onder te loep te nemen. ,,Sommige mensen zijn geneigd juist te weinig vrij te nemen. Ze zijn zonder vast aantal verlofdagen niet meer ‘verplicht’ om vrij te nemen om ze op te maken. Vaak hebben ze een groot verantwoordelijkheidsgevoel en blijven dan maar doorwerken.’’
Dan moeten collega’s ingrijpen: ,,Soms heb je ‘vakantieschoppers’ nodig, die kijken of mensen wel vrij nemen en iemand echt wegsturen als ze dat te weinig doen.’’
Ook Business Controler Nienke van der Kolk (27) van Nerds & Company merkt dat enkele collega's relatief weinig vakantie opnemen. ,,Soms komen ze niet eens aan de twintig wettelijk verplichte dagen.’’ Ze zegt dat deze medewerkers waarschijnlijk meer verantwoording voelen voor hun werk dan bij een bedrijf zonder onbeperkte verlofdagen. ,,Zeker de jonge mensen willen zich nog bewijzen.’’
Werken op basis van vertrouwen
Van der Kolk heeft haar baan niet uitgekozen vanwege het onbeperkte verlof, maar vindt dat de arbeidsvoorwaarden veel zeggen over de bedrijfscultuur. ,,Je werkt echt op basis van vertrouwen en dat is ontzettend fijn.’’
In theorie kan iemand misbruik maken van de situatie, door bijvoorbeeld één maand te werken en elf maanden vrij te nemen. In de praktijk gaat dit anders, ziet Sikkema. Werknemers moeten nog altijd hun werk afkrijgen. ,,Je moet dus echt je zaken op orde hebben voordat je vrij neemt. Als dit is gelukt, maakt het niet uit of je 28, 32 of 40 uur per week werkt.’’
Wrijving tussen collega’s
Onbeperkt verlof kan dus goed uitpakken voor de individuele werknemer, maar kan soms ook voor wrijving tussen collega's zorgen. Toma: ,,Als je erg veel vrij neemt, kan dit wat negatief worden opgevat door collega's. Ze zien vooral dat je vrij bent en niet dat je werkt.’’ Soms gebeurt het tegenovergestelde. ,,Als de een veel uren opneemt, is de drempel ook lager voor de rest om dat ook te doen. Je ziet dan dat ze elkaar gaan nadoen. En dat is soms wat onhandig voor de werkgever.’’
Toma ziet desondanks meer voordelen dan nadelen aan onbeperkt verlof. ,,Het draagt echt bij aan het werkgeluk. Er is gewoon minder stress.’’ Dit merkt ook Van der Kolk. ,,Ik ben er productiever door geworden. Ik zet mijn werk op de eerste plaats. Pas als ik zeker weet dat alles af is, ga ik een weekendje weg plannen.’’ Ze vermoedt dat dit anders gaat bij bedrijven met beperkt verlof. ,,Dan moet je aan het eind van het jaar nog dagen opmaken, terwijl je het ontzettend druk hebt. Het geeft dus dubbel stress.’’
