De werknemers van een ambulancedienst vinden de bereikbaarheidsdiensten 'arbeidstijd' en vinden dat die betaald moeten worden. De werkgever is het hier niet mee eens. Wie stelt het hof in het gelijk?
In deze rechtspraak
- De werknemers van een ambulancedienst vinden de bereikbaarheidsdiensten 'arbeidstijd' en vinden dat die betaald moeten worden
- De werkgever meent dat tijdens die bereikbaarheidsdienst geen sprake is van (betaalde) arbeidstijd
- Het hof stelt de werkgever in het gelijk, maar heeft dit oordeel volgens de Hoge Raad onvoldoende gemotiveerd. Er is geen rekening gehouden met de zeer korte reactietijd en de druk van de bereikbaarheid.
Belang voor de praktijk
Bereikbaarheidsdiensten kunnen als (betaalde) arbeidstijd worden aangemerkt. Of hiervan sprake is, hangt af van de vraag of de bereikbaarheidsdienst een objectieve en aanzienlijke impact heeft op de mogelijkheden van de werknemer om tijdens die wachtdienst zijn tijd vrij in te vullen en aan zijn eigen interesses te besteden. Het gaat hierbij om een totaalbeoordeling van alle omstandigheden van het geval. Met andere woorden: iedere zaak kan een andere uitkomst hebben.
Om te voorkomen dat een bereikbaarheidsdienst kan worden aangemerkt als (betaalde) arbeidstijd, is het goed om stil te staan bij de volgende omstandigheden:
-
de tijd die de werknemer heeft om te reageren op een oproep (de reactietijd);
-
het gemiddeld aantal keren dat een werknemer tijdens de wachtdienst daadwerkelijk wordt opgeroepen;
-
de duur van de oproepen;
-
de impact voor de werknemer om zijn tijd vrij in te vullen en de plannen.
Als sprake is van ‘arbeidstijd’ betekent dat nog niet dat die tijd ook (volledig) moet worden beloond. Daarbij is het weer van belang wat hierover is geregeld in de arbeidsovereenkomst en/of de cao.
Wat eraan voorafging
Een werkgever onderhoudt een ambulancedienst met diverse standplaatsen, waaronder op de Waddeneilanden. De werknemers in deze zaak zijn allemaal werkzaam als ambulancechauffeur of ambulanceverpleegkundige en draaien mee in de zogenaamde Waddenpool. Op de arbeidsovereenkomsten is de cao Ambulancezorg van toepassing.
De werknemers hebben gemiddeld twee keer per week een bereikbaarheidsdienst, tussen 20.00-8.00 uur. Dit houdt in dat de werknemers beschikbaar moeten zijn voor een oproep. De werkgever is van mening dat deze bereikbaarheidsdienst geen arbeidstijd is. De werknemers zijn van mening dat er wél sprake is van ‘arbeidstijd’ en dat hier een vergoeding tegenover moet staan.
Bij de rechter
De rechter in eerste aanleg geeft de werknemers gelijk. Het hof oordeelt anders, namelijk dat de bereikbaarheidsdienst geen arbeidstijd is. Daarna werd de zaak voorgelegd aan de Hoge Raad.
De Hoge Raad oordeelt dat het hof haar uitspraak niet voldoende heeft gemotiveerd, vernietigt het arrest en verwijst de kwestie naar een ander hof voor een oordeel.
Waar gaat de discussie over en wat heeft het hof niet goed gedaan?
Is een beschikbaarheidsdienst arbeidstijd in de zin van de Arbeidstijdenrichtlijn?
Uit rechtspraak van het Hof van Justitie blijkt dat een permanente bereikbaarheidsdienst onder omstandigheden ook als arbeidstijd kan worden aangemerkt. Het gaat hier om de periode waarin de werknemer niet verplicht is om op zijn werkplek te blijven, maar waarin hij wel permanent bereikbaar moet zijn voor zijn werkgever.
Er is sprake van ‘arbeidstijd’ als de dienst (kort gezegd) een objectieve en aanzienlijke impact heeft op de mogelijkheden van de werknemer om tijdens die wachtdienst zijn tijd vrij in te vullen en aan zijn eigen interesses te besteden.
Daarbij moet in het bijzonder rekening worden gehouden met:
-
de tijd die de werknemer heeft om te reageren op een oproep (de reactietijd), en
-
het gemiddeld aantal keren dat een werknemer tijdens de wachtdienst daadwerkelijk wordt opgeroepen (het gemiddeld aantal oproepen).
Reactietijd
Het hof heeft in deze zaak vastgesteld dat de werknemers in principe 2 minuten de tijd hebben om te reageren. Uit de Europese rechtspraak blijkt dat, als de reactietijd veel impact heeft op het vrij invullen van de wachttijd, de wachttijd in principe integraal als arbeidstijd moet worden beschouwd. Dat werknemers niet vaak worden opgeroepen doet daar niets aan af.
Volgens de Hoge Raad heeft het hof – ten onrechte – niet beoordeeld hoeveel impact deze korte reactietijd op de werknemers heeft, terwijl dat oordeel wel van (groot) belang is voor de uitkomst van deze zaak.
Dragen uniform
De werknemers dragen altijd hun uniform tijdens hun beschikbaarheidsdienst. Dit is niet verplicht, maar in de praktijk onvermijdelijk omdat de reactietijd zo kort is (2 minuten). Het uniform moet schoon, geur- en virusvrij zijn, wat volgens de werknemers beperkingen meebrengt, bijvoorbeeld bij eten, eten bereiden, sporten en tuinieren. Het hof heeft dit ten onrechte niet meegenomen in het oordeel over de beperkingen van privé-activiteiten.
Pieperdruk
De Hoge Raad oordeelt verder dat het hof – ten onrechte – de druk die de werknemers ervaren door de pieper, niet heeft meegenomen bij het oordeel. Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie blijkt dat de onvoorspelbaarheid van de oproepen een bijkomend beperkend effect kan hebben op de mogelijkheid van de werknemer om zijn tijd vrij in te vullen. De uit die onvoorspelbaarheid voortvloeiende onzekerheid kan namelijk tot gevolg hebben dat de werknemer in een permanente staat van paraatheid verkeert.
De Hoge Raad verwijst de zaak naar een nieuw hof. Dit hof moet de zaak opnieuw bekijken en beter motiveren.
Hoge Raad, ECLI:NL:HR:2024:426 , 15 maart 2024
Bron: XpertHR
