Iedereen heeft het erover: wendbaarheid. We moeten sneller schakelen, beter omgaan met verandering en nieuwe manieren van werken omarmen. Maar als je even uitzoomt, zie je iets geks gebeuren. Terwijl organisaties grote programma’s optuigen om wendbaarder te worden, gebeurt het echte leerwerk vaak op de vloer. In de wandelgangen, tijdens een project, na een fout of in een goed gesprek met een collega.
Dat is informeel leren. En daar ligt de sleutel tot echte wendbaarheid.
Als HR-professional kun jij hierin het verschil maken. Door ruimte te geven aan wat al gebeurt en dat te versterken.
De paradox van wendbaarheid
Je herkent het vast: een organisatie wil wendbaarder worden en lanceert een nieuw ontwikkeltraject, veranderprogramma of leiderschapsreeks. Allemaal waardevol, maar vaak zit daar een paradox in verstopt. Want terwijl het streven wendbaarheid is, wordt het leerproces zó strak georganiseerd dat er nauwelijks ruimte is om te bewegen.
Wendbaarheid ontstaat door een lerende houding. En die ontstaat in de praktijk. Het is een vermogen dat groeit door doen, reflecteren, proberen, bijstellen. Informeel dus. Niet gepland, wel essentieel.
“Niet de sterkste soort overleeft, ook niet de meest intelligente, maar degene die zich het best weet aan te passen aan verandering.” - Charles Darwin
Wat is informeel leren (en waarom is het zo krachtig)?
Informeel leren is het leren dat je niet vooraf hebt ingepland. Het gebeurt terwijl je werkt: wanneer je een nieuwe aanpak uitprobeert, feedback krijgt van een collega, een fout maakt en ervan leert of meekijkt met iemand die iets op een andere manier doet.
Volgens het bekende 70-20-10-model vindt 70% van ons leren plaats door werkervaring, 20% via interactie met anderen en slechts 10% via formele scholing. Toch richten organisaties zich vaak vooral op die laatste 10%.
Dat is zonde. Want informeel leren:
- sluit naadloos aan bij de praktijk,
- is intrinsiek gemotiveerd,
- kost weinig extra tijd of geld,
- en stimuleert eigenaarschap en creativiteit.
Anders gezegd: het is dat wat een wendbare organisatie nodig heeft.
“Het meeste leren op de werkvloer gebeurt niet in formele trainingen, maar informeel: via ervaring, oefenen en gesprekken.” - Jay Cross, auteur van Informal Learning
Jouw rol als HR: zichtbaar maken wat er al is
Veel informeel leren gebeurt al. Maar het krijgt zelden de aandacht die het verdient. Daardoor blijft het onbenut potentieel. Als HR-professional kun je hierin een katalysator zijn. Niet door het te formaliseren, maar door het zichtbaar en waardevol te maken.
Concrete suggesties:
- Maak het bespreekbaar
Vraag tijdens voortgangsgesprekken: Wat heb je de afgelopen maand geleerd door te doen?
- Erken het
Geef ruimte aan reflectie in teamoverleggen of stand-ups.
- Verzamel en deel verhalen
Laat medewerkers ervaringen uitwisselen over wat ze geleerd hebben in de praktijk.
- Gebruik informele leermomenten in onboarding of projectafronding
Laat mensen terugblikken en vooruitkijken.
Informeel leren gaat niet over meten, maar over betekenis geven. Als je het zichtbaar maakt, groeit het vanzelf.
“Wendbare organisaties zijn lerende organisaties. Ze testen, leren en passen zich voortdurend aan.”
McKinsey, The Five Trademarks of Agile Organizations
Praktische manieren om informeel leren te versterken
Je hoeft geen compleet leeraanbod te ontwerpen om informeel leren te stimuleren. Kleine interventies doen vaak al veel.
- Creëer ruimte voor experimenteren
Laat teams dingen uitproberen, ook als je nog niet zeker weet of het lukt. Fouten zijn niet het einde van leren, maar het begin. - Koppel mensen aan elkaar
Buddy-systemen, leermaatjes, schaduwdagen: ze kosten weinig moeite en brengen veel inzicht. - Stimuleer werkplekreflectie
Start teamoverleggen met de vraag: Wat hebben we geleerd sinds vorige week? of Wat nemen we mee uit dit project? - Faciliteer kennisdeling
Organiseer ‘lunch & learn’-sessies, interne kennissnacks of leerkringen waar collega’s van elkaar leren. - Gebruik praktische formats
Zoals canvassen, leervragen of korte check-ins met collega’s om terug te blikken en vooruit te kijken.
Afbeelding: Teamcanvas hybride werken als voorbeeld van een praktisch format
Van formeel naar blended leren
Formeel leren blijft belangrijk. Een training of opleiding biedt verdieping, kaders en inspiratie. Maar pas als je het verbindt aan de praktijk, landt het echt. De combinatie is goud waard.
Voorbeeld van blended leren:
- Een medewerker volgt een training over coachend leidinggeven.
- Daarna past ze het geleerde toe in een teamoverleg.
- Ze reflecteert met een collega in een leerbuddygesprek.
- In een korte intervisie deelt ze haar ervaringen en leert ze van anderen.
Zo maak je leren cyclisch, toepasbaar en wendbaar.
Praktijkvoorbeeld: Hybride werken bij het Rijk - informeel leren als motor
Tijdens de overgang naar hybride werken binnen de Rijksoverheid (meer dan 150.000 medewerkers) werd niet alleen de manier van werken veranderd, maar ook de manier van leren. De verandering was te groot en te complex om top-down te regelen. In plaats daarvan werd gekozen voor een lerende aanpak.
Onder de vlag van het programma Hybride werken bij het Rijk ontstond een community met meer dan 5.000 leden. Medewerkers, HR-professionals en leidinggevenden leerden van elkaar: via pilots, reflectiesessies, podcasts, webinars, blogs en online events.
Teams ontwikkelden hun eigen werkafspraken en experimenteerden met nieuwe vormen van overleg, vertrouwen en verbinding. HR en communicatie faciliteerden dit proces met werkvormen, toolkits en platforms voor kennisdeling. Maar het initiatief lag bij de teams zelf.
Door actief te reflecteren op wat werkte (en wat niet), ontstond een gedeeld leerproces. Verhalen werden verzameld en gedeeld, inzichten vonden hun weg naar beleid en de lessen uit de praktijk bepaalden het tempo van de verandering.
Het resultaat? Wendbaarheid werd geen doel op zich, maar een gewoonte. En informeel leren bleek de stille kracht achter de transitie.
“Als mensen delen wat ze weten, wordt de organisatie als geheel slimmer.” - Peter Senge, auteur van The Fifth Discipline
Wendbaarheid als dagelijkse praktijk
Wendbaarheid hoeft geen buzzwoord te zijn. Het kan een werkwoord worden. Een manier van kijken, handelen en ontwikkelen. Elke dag weer. Als HR-professional kun jij die beweging versterken. Door beter te kijken. Waar zit al energie? Waar leren mensen van nature al in hun werk? En wat kun je doen om dat te laten groeien? Soms is het genoeg om te vragen: “Wat heb je vandaag tijdens je werk geleerd?” Dat zijn vaak de lessen die er het meest toe doen.
Tot slot: een kleine uitnodiging
Hoe faciliteer jij informeel leren in jouw organisatie?
Wat gebeurt er als je het net zo serieus neemt als formeel leren?
- Begin klein.
- Vraag naar verhalen.
- Laat mensen leren van elkaar.
Want wendbaarheid begint waar mensen werken, groeien en durven leren.
Bron: Sheraz Kazmi
Sheraz is bij NVP actief als communitystrateeg en kennispartner. Hij is oprichter van GROWEVERYDAY en expert in mensgericht werk. Vanuit de overtuiging dat duurzame ontwikkeling ontstaat door elke dag kleine, bewuste stappen te zetten, helpt hij mensen en organisaties wendbaarder en menselijker te werken. Met een gedragsgerichte en co-creatieve aanpak richt hij zich op leren dat betekenisvol, creatief en blijvend is.
